capo gallo
Palermo i okolice,  SYCYLIA PÓŁNOCNA

Capo Gallo: zakazany owoc*

Pisząc ten artykuł miałam dylemat czy dobrze robię. Namawiam w końcu do złego. Szlaki w rezerwacie Capo Gallo od strony zachodniej są od przeszło 10 lat zamknięte ze względów bezpieczeństwa. Z drugiej strony, notorycznie zdarza mi się czytać w necie wierutne bzdury wypowiadane przez mitomanów kreujących się na ekspertów, więc dlaczego by nie napisać uczciwie jak jest? Przecież byłam, widziałam na własne oczy. A to rzadkie w świecie, gdy każdy zaledwie usłyszawszy o jakimś miejscu, głosi wszem i wobec, że w nim był, „doradza” w sieci i do tego się sadzi! A jak jeszcze tyczy się to górskich szlaków, przyznaję nóż otwiera mi się w kieszeni. Może jestem przewrażliwiona, ale i tak uważam, że obowiązuje mnie etyka i nie spałabym spokojnie nie ostrzegając czytelników tam gdzie zagrożenia dostrzegam nawet jeśli ktoś uzna je za śmieszne i przesadzone.

Capo Gallo: z punktu widzenia geologa

Capo Gallo wchodzi w skład Gór Palermitańskich, a te są częścią łańcucha Apenińsko-Maghrebidzkiego. Centralnym „punktem” rezerwatu jest jak łatwo się domyślić Monte Gallo, robiący ogromne wrażenie węglanowy masyw pomiędzy Zatoką Mondello i Zatoką Sferracavallo. Ma kilka szczytów: Pizzo Vuturo (509 m), Pizzo della Sella (561 m) i Pizzo dello Stinco (541 m). Tu spotykają się węglanowe utwory z górnego triasu, eocenu i czwartorzędu ze “skałami” morskimi (o tym później). Capo Gallo usiane jest licznymi grotami: Grotta del Faro, Buzzelino, Regina, Caprari, Perciata, Olio, Malpasso, Pozzetto di Pizzo Sella. Niestety żadna z nich nie jest dostępna.

Capo Gallo: z punktu widzenia historyka

Według naukowców na Capo Gallo mieściła się pierwsza we Włoszech megalityczna osada z epoki brązu zbudowana techniką muru cyklopowego (orientacyjnie 1300-700 roku przed naszą erą).

We wspomnianej Grocie Królowej na gładkich ścianach widać ślady długiej historii osadnictwa w postaci inskrypcji i rysunków. Najwyraźniej zaznaczyli tu swoją obecność Fenicjanie. Wśród dosłownie setek malunków jest fenicki żołnierz, niedźwiedź, koń, trzy statki i ryty naskalne – modlitwy i podpisy. Jaskinia jest jedynym w basenie Morza Śródziemnego znanym sanktuarium fenickim. Jakie bóstwo tu czczono nie wiadomo.

Capo Gallo: z punktu widzenia biologa

Okolice Palermo obfitują w liczne szczątki zwierząt, które niegdyś zamieszkiwały te obszary. Na Sycylii (również na Sardynii, Malcie, Krecie, Cykladach i Dodekanezie) żyły hipopotamy i karłowate słonie. W najcenniejszej Grocie Królowej (wł. Grotta della Regina) znaleziono ich ślady łącznie z kilkoma innych gatunków ssaków sprzed 230-170 tysięcy lat.

Costa Sparavento i Isola delle Femmine obfitują w potocznie zwane „żywymi chodnikami” rafy robacznikowe (tak, wiem brzmi niezręcznie i ohydnie, po włosku „trottoi a vermeti”). Są to platformy utworzone z nakładających się na siebie skorupek ślimaków z rodzaju Vermetus. Oprócz tych na Capo Gallo odnajdziemy je jeszcze w rezerwacie Monte Cofano, w południowej Hiszpanii i między Izraelem a Libanem. Rezerwat powołano do życia 21 lipca 2001 roku. Jest ścisły, ale jest dozwolona kontrolowana działalność człowieka. No właśnie władze średnio sobie radzą z tą kontrolą: ma miejsce samowolka budowlana i co jakiś czas na brzegu pojawiają się nielegalne pomosty kąpielowe. Władze rozbierają je, rekwirują, a domorosłych konstruktorów pociągają do odpowiedzialności prawnej. Na nieszczęście postępuje degradacja „klejnotu w koronie”, którym są trottoi a vermeti. Zmusiło to władze do podjęcia natychmiastowych kroków by ratować ten ekosystem. W październiku 2017 roku konsorcjum trzech rezerwatów: Capo Gallo, sąsiadującego z nim morski obszar chroniony Isola delle Femmine oraz rezerwat Monte Pellegrino powołało do życia projekt „Totem”. Ma za zadanie w sposób długofalowy edukować społeczeństwo, stworzyć precyzyjną mapę platform i znaleźć sposób na ich ochronę.

capo gallo
Logo rezerwatu.

Capo Gallo: z punktu widzenia turysty

Lekko nie będzie. Bardziej w sensie orientacji gdzie co się zaczyna i gdzie kończy niż kondycyjnie. Jest jeden “opis” szlaków na portalu PalermoWeb, ale mało przydatny. Bardzo szybko przy próbie odnalezienia początków ścieżek napotykamy mur – wspominane nazwy topograficzne nie pokazują się na mapach maps.me czy mapy.cz. Dostępna mapka, i tak jedyna w sieci, jest mało precyzyjna. Teoretycznie jest 10 ścieżek, praktycznie liczba redukuje się do 3 zasadniczych: szlak na wschód od Capo Gallo biegnące u podstawy przylądka (dostęp od strony Marinelli, portowej dzielnicy Mondello), szlaki górnymi partiami Monte Gallo z wejściem od strony południowej masywu Via Tolomea) i szlaki zachodnie (wejście od rybackiej wioski Sferracavallo). Ostrzeżenie! Niech pierwsze wrażenie jakie robi na turyście Monte Gallo pozostanie. O ile szlaki od wschodu i zachodu są łatwe, tak wspinaczka na Monte Gallo od południa to bardziej czasochłonne i męczące zadanie (opisy znajdują się we wpisie o Mondello).

Szlaki Capo Gallo: Pietra Tara i Costa Sparavento

Zmierzając w stronę wejścia do rezerwatu od strony Sferracavallo punktem obowiązkowym musi być Punta Barcarello, wąski pas lądu wrzynający się w morze, na którym znajduje się park. Ciekawa jest historia jaka łączy się z jego powstaniem. Był sobie pan, który bardzo lubił to miejsce – nic dziwnego, z niego roztacza się najlepszy widok na Capo Gallo – i wraz z kilkoma osobami przy użyciu materiałów z odzysku stworzył swój własny mały świat – pełen białych domków ze spiczastymi dachami przypominającymi apulijskie trulli. Niektóre są połączone ze sobą łukami. Część z nich ma miniaturowe drzwi i okna a nawet kominy. Poza domkami jest kilka fontann, mały amfiteatr, kapliczka Madonny, a nawet figura sfinksa. Obiekty są estetycznie połączone wykładanymi kamieniem ścieżkami. Są ławeczki. Poustawiano pojemniki na śmieci by wszyscy mogli korzystać i cieszyć oczy widokami i jednocześnie chronić przyrodę. Obecnie Punta Barcarello jest zaśmiecone, na szczęście raz na jakiś czas mieszkańcy organizują się na wspólne sprzątanie. W kwestii historii bardziej odległej, na Punta Barcarello stała niegdyś Torre di avvistamento, rodzaj wieży obserwacyjnej, zniszczona przez Niemców podczas drugiej wojny światowej.

punta barcarello
Trullo.
punta barcarello
Wioska trulli.
punta barcarello
Sfinks.
fontanna
Fontanna.
capo gallo
Łódź-doniczka.
punta barcarello
Korpobrat 🙂
capo gallo
Capo Gallo widziane z Punta Barcarello.

Tu powinna się kończyć wycieczka. Kilkadziesiąt metrów za Punta Barcarello jest brama z napisem o zakazie wstępu na teren rezerwatu. Oczywiście nikt zakazu nie przestrzega, ale doniesienia pojawiające się w mediach naprawdę brzmią poważnie. Kilka rodzin dostało nakaz natychmiastowego opuszczenia domostw, po tym jak odłamki skalne wylądowały na dachach. Sytuację pogarszają trzęsienia ziemi nawiedzające te tereny.

Szlak Pietra Tara biegnie wzdłuż linii brzegowej i mierzy 1200 m długości. Przejście zajmie nam około 50 minut. Zaraz na początku zobaczymy stary wapiennik i mały zbiornik w którym występuje ropucha zielona.

capo gallo
Szlak Pietra Tara nie jest wymagający, a i tak można poczuć się w bliskim kontakcie z Monte Gallo.
capo gallo
Zbiornik.

Poza typowymi roślinami występującymi na Sycylii takimi jak trujące euforbie i ruty, drzewami oliwnymi, piniami i drzewami karobowymi, licznie występuje na trasie wycieczki endemiczny gatunek jałowca – Genista gasparrinii.

capo gallo
Kwitnący jałowiec (foto: Ela M.)
capo gallo
Rolling stones.
capo gallo
Taki “kamyczek” kiedyś spadł.

Na końcu szlaku w miejscu zwanym Avamposto znajduje się wspomniana najstarsza na terenie Włoch osada zbudowana z megalitów. Pietra Tara miała cześć dolną i górną i posiada cechy protourbanistyczne. Chatki na planie wielokąta w jednym rogu miały blok megalityczny o wymiarach mniej więcej 2m na 1,2m wbudowany w mur cyklopowy (z dużych kamieni niepołączonych zaprawą). Megalit zawsze jest w kształcie zaostrzonym ku górze z wgłębieniem u podstawy. Do tej pory zidentyfikowano dwanaście takich megalitów.

pietra tara
Widoczne murki to resztki osady z epoki brązu.

Szlak Costa Sparavento rozpoczyna się zaraz za bramą wejściową i odbija w prawo od sentiero Pietra Tara. W zasadzie jest do niego równoległy, prowadzi tylko nieco wyższymi partiami Capo Gallo. Ma 1600 m długości a po ok. 1200 m rozwidla się. Jedna odnoga prowadzi do punktu widokowego w dolinie Sparavento, druga schodzi w dół i łączy się z sentiero Pietra Tara. Na trasie dużo uschniętych, tarasujących ścieżkę drzew – skutek celowych podpaleń z czerwca 2016.

mirt
Mirt zwyczajny.
capo gallo
Sferracavallo i Isola delle Femmine w promieniach zachodzącego słońca.

Porady praktyczne

Do Capo Gallo dojedziemy pociągiem z Palermo Centrale, kierunek Punta Raisi. Nie wszystkie pociągi stają na stacji Sferracavallo. Alternatywnie autobusem AMT #101 do Stadio, ze Stadio #616 do Barcarello (przystanek końcowy na Via Barcarello w Sferracavallo kilka kroków od Punta di Barcarello). Nie ma żadnej oficjalnej informacji turystycznej tudzież infrastruktury.

* Wszystkie szlaki w zachodniej części rezerwatu są OFICJALNIE zamknięte. Cała odpowiedzialność spada na śmiałka i w razie wypadku nie ma szans na odszkodowanie ze strony władz czy wypłatę ubezpieczenia. Również każdy przewodnik, który decyduje się pójść z turystami dużo ryzykuje – konsekwencje są ogromne.

capo gallo
Szlaki rezerwatu Capo Gallo (źródło: www.palermoweb.com).

Korzystałam z pomocy:

Sprawdź inne szlaki turystyczne w Palermo i okolicach np.