Co ciekawego w Palermo: osobisty misz-masz

Co ciekawego w Palermo? Co powiecie na dwa kościoły, dwa pałace i focaccerię? Nieeee, typowych zabytków mamy powyżej uszu!!! Przecież to nic nadzwyczajnego zważywszy na ilość miejsc w mieście im podobnych. A jednak! Być może na pierwszy rzut oka są takie jak wszystkie. Kryją się za nimi niezwykłe fakty, które czynią je na swój sposób unikalne.

Co ciekawego w Palermo: Palazzo delle Aquille – rzadko odwiedzana atrakcja

Historia nowsza…

Stał ponoć na schodach ratusza i „z cygarem w zębach, nieczuły na kule gwiżdżące wokół, dowodził jednak bardzo chaotycznie” – mówią historycy o Garibaldim. Lądując w Marsali rozpoczął marsz na stolicę. Wkroczył do niebronionego prawie zupełnie Palermo (o ataku na most przeczytasz w poście “Palermo poza szlakiem: trasa arabsko-normandzka”) zajętego akurat tłumieniem jednego z kolejnych powstań przeciwko Ferdynandowi. Zdobył kilka miejscowych garnizonów i mimo, że wojska królewskie przybyły na odsiecz i ostrzeliwały Garibaldiego od strony morza i lądu z armat, wykorzystał zaproponowane przez gen. Lanzę zawieszenie działań, uzupełnił broń, amunicję i siły i pokonał wojska króla. Miasto poddało się samo.

… i starsza

Epizod z Wyprawy Tysiąca to zaledwie wyrywek historii Palazzo Pretorio zwanego Pałacem Orłów. Początki obecnego ratusza do dzisiaj sprawiają naukowcom trudności – prawie do XIX w. uznawano go za dzieło z inspiracji i fundacji Fryderyka II Sycylijskiego, tymczasem ujawnione dokumenty przesuwają jego powstanie ponad wiek później (1463). Początkowo był siedzibą biskupa. Dopiero gdy władze miejskie popadły w konflikt z zakonem dominikańskim użyczającym pomieszczeń do obrad, zmieniła się funkcja budynku i zaczęła rozbudowa. Obecnie mieści się tu municipio w tym siedziba burmistrza, rady miasta i senatu.

Co do zobaczenia

• Palermu u Nicu czyli Geniusz z Palermo (wł. Genio di Palermo). Syn boskiego tchnienia i opiekuńczego ducha miasta. Symbol metropolii i jej mieszkańców. Przedstawiany jest zazwyczaj z głową starca i ciałem młodzieńca. Nosi na głowie koronę, w dłoni dzierży berło. Wąż zjada mu pierś. Wąż symbolizuje Scypiona Afrykańskiego, któremu Palermo pomogło w wojnie z Kartaginą i wedle legendy wódz rzymski złotą figurę Geniusza podarował miastu w podzięce. Wizerunkowi często towarzyszy łaciński napis “Panormus conca aurea suos devorat alienos nutrit” (Palermo, złota koncha pożera samą siebie i karmi przybyszy) co często interpretuje się, że miasto jest życzliwe i otwarte dla obcych, a jednak zaniedbuje własnych mieszkańców. Z czasem miasto przyjęło symbol Geniusza jako element miejskiej pieczęci. W czasach niepokojów społecznych, gdy miasto chciało wydostać się spod władzy Burbonów pod koniec XIX w. stał się symbolem oporu i walki. Geniusza spotkamy w kilku miejscach w Palermo m.in. na Placu Rewolucji na fontannie. Rzeźbę w ratuszu przypisuje się Domenico Gaginiemu

• gigantycznych rozmiarów epigraf na okoliczność koronacji Vittorio Amedego II Sabaudzkiego i Anny Marii d’ Orleans z 1713 r. na klatce schodowej

• Sala Płaskorzeźb z tą największą, przedstawiającą scenę koronacji Sycylii na królową przez boginie Wenerę i Ceres (1819 r.)

• Sala Rady Miejskiej obradująca w Sali Tablic (od 50 marmurowych tablic umieszczonych w ścianach przez historyka sztuki i jezuitę Gioacchino Di Marzo). W XVIII w. miała tu miejsce inauguracja Biblioteki Miejskiej, później przeniesionej. Na uwagę zasługuje kasetonowy drewniany sufit z XIV w. dekorowany przez florentyńczyka Tito Covoni

• Sala Popiersi (historycznie Sala Montalbo) mieści siedem popiersi burmistrzów autorstwa Benedetto Civiletti

• Sala Antinoo dekorowana jest obrazami sycylijskich pejzażystów i rzeźbami bohaterów narodowych (Francesco Crispi i Mariano Stabile)

• Kaplica św. Rozalii zwana kaplicą senatorską. W niszy nad ołtarzem figura patronki wykonana przez Cosmo Sorgi. W ołtarzu malowidło Niepokalanie Poczętej

• Gabinet burmistrza w historycznej Sali Czerwonej. Z Murano przyjechały dwa wspaniałe żyrandole. Panele sufitowe z 1891 r. autorstwa Fancesco Padovani, na środku fresk Gustavo Mancinellego przedstawiający alegorię Pokoju

• Sala Garibaldiego z balkonu której wódz przemówił do społeczeństwa Palermo 30 maja 1860 r. Zgromadzone są w niej pamiątki po Garibaldim oraz wazony, gobeliny i rzeźbiona broń – dar od Napoleona dla admirała Federico Carlo Graviny.

Co ciekawego w Palermo: Chiesa di San Francesco d’Assisi – pierwsza na Sycylii manifestacja Renesansu

Perypetie braciszków

Wzięła do pomocy Saracenów i skutecznie wygnała braci franciszkanów, a ich konwent zburzyła – palermitańska szlachta. Jednak zakonnicy udali się do Viterbo i papieża Grzegorza IX poprosili o wsparcie. Tak też stało się – biskup Mesyny Landone, poplecznik papieża i przeciwnik biskupa Palermo wykorzystując nieobecność rywala (wyjechał z cesarzem Fryderykiem do Niemiec) nakazał odbudowę w tempie ekspresowym. Budynek powstał w przeciągu zaledwie roku (1235) na bazie starej bizantyjskiej fortyfikacji. Po powrocie cesarz zarządził rozbiórkę i rozkaz wykonano. Nadejście nowego papieża i nowego władcy przyniosło nową nadzieję. W 1255 r. klasztor znowu podniósł się z ruin, co więcej powstała świątynia w odmianie gotyku Chiaramonte.

Sztuka, sztuka i jeszcze raz sztuka

Jak sugeruje nagłówek jest to miejsce o szczególnej wartości architektonicznej. I widać to na pierwszy rzut oka – odwiedzający momentalnie stwierdza, że kościół Franciszka z Asyżu “wygląda jakoś dziwnie”. Przyzwyczajeni do wszędobylskiego stylu barokowego, tutaj mamy nie dość, że renesans, do tego “nieskażony” późniejszymi dodatkami. Zwłaszcza z zewnątrz w postaci fasady. Wnętrze jest ascetyczne, ale w kilku dobudowanych w XV w. kaplicach czuć pierwsze próby ocieplenia gotyku prądem Odrodzenia: najcenniejsza jest kaplica Mastrantonio, efekt współpracy Francesco Laurany i Pietro de Bonitate.

Co ciekawego w Palermo: Antica Focacceria San Francesco – najlepsza focacceria w mieście…

Jak drzewiej bywało…

Focacceria była kiedyś jadłodajnią dla ubogich, jedynym punktem w mieście, gdzie biedak mógł poczuć w ustach smak mięsa. Tutaj po kilku usprawnieniach w recepturze do focacci właściciele zaczęli dodawać płucka i śledzionę i z czasem danie weszło do kanonu lokalnych kulinariów. Pod linkiem historia lokalu.

… i jak jest dzisiaj

Antica Focacceria San Francesco ma obsługę wlekącą się jak przysłowiowe flaki cielęce w oleju rodem z Vuccirii. Kiedyś ikona smaku po przeszło 180 latach od otwarcia nie zaskakuje jakością. Można tutaj zjeść chyba wszystkie potrawy ulicznego street foodu, również typowe potrawy kuchni sycylijskiej. Mimo wszystko warto wybrać się i przyjrzeć jak na oczach klientów kucharze pichcą i zjeść w nastrojowym wnętrzu.

Co ciekawego w Palermo: Chiesa di Santa Maria dello Spasimo – kościół, którego nigdy nie było

Ambitny projekt

Pragnąc uszanować wolę swojej zmarłej żony Ilarii Resolmini, powróciwszy z Ziemi Świętej Jacopo de Basilicò, bogaty prawnik z Mesyny przekazał swój ogród i darowiznę pieniężną ojcom oliwetom. Świątynia miała być dedykowana Maryi mdlejącej na widok cierpiącego Syna (od spasimo – drgawka, spazm, skurcz). Motyw przez sam kościół katolicki uważany za mocno kontrowersyjny był w swoim czasie bardzo modny.

Piętrzące się problemy

Od samego początku piętrzyły się jednak problemy: ambitny projekt budowlany Jacopo kolidował z jeszcze ambitniejszym namiestnika królewskiego Don Ferrante Gonzagi. Istniała wtedy pilna potrzeba umocnienia newralgicznych punktów w fortyfikacjach miejskich i w ten sposób częściowo stojący już klasztor i kościół rozebrano by zrobił miejsce nowemu bastionowi. Przez kilkadziesiąt lat zakonnicy tułali się po innych klasztorach walcząc jednocześnie o odzyskanie swojej własności. Bez skutku – po prawie 200 latach od rozpoczęcia budowy, senat zmusił zakonników pomieszkujących w zrujnowanym budynku do jego opuszczenia. Miasto wykorzystywało ruiny jako magazyn na zboże, a nawa główna nigdy nie poświęconego kościoła Santa Maria dello Spasimo służyła za pierwszy w Palermo teatr. Tutaj przywożono chorych na dżumę podczas epidemii roku 1624 z racji przepełnienia innych placówek szpitalnych. W XIX w. funkcjonował szpital dla ubogich. W czasie II wojny światowej pośpiesznie zwożono tu dzieła sztuki wydobywane ze zbombardowanych pałaców i kościołów. Ostatecznie kompleks popadł w całkowite zapomnienie. Ponad 30-letnią dewastację zakończyła decyzja o remoncie (1988-1995).

Z klasztorem związana jest historia pewnego obrazu pewnego wziętego malarza-celebryty. Ojcowie oliweci na okazję nowopowstającego klasztoru i kościoła zamówili u mistrza Rafaela z Urbino obraz do głównego ołtarza. Obraz ponoć ocalał w dobrze zabezpieczonej skrzyni z tonącego statku i niesiony prądami dotarł do Genui. Bracia długo ubiegali się o zwrot zguby lecz dzieło ostatecznie trafiło do króla Hiszpanii. I zostało w niej do dziś w muzeum Prado.

Co ciekawego w Palermo: Palazzo dei Normanni – sycylijski Wawel

Pałac Normański uchodzi za najcenniejszy zabytek na wyspie. To symbol władzy i administracji królewskiej, oficjalna i prywatna rezydencja króla, ośrodek kultury, oznaka sycylijskiej samorządności i synonim sztuki podniesionej do rangi geniuszu.

Dzieje w telegraficznym skrócie

Historia sięga tu tak daleko i głęboko jak tylko umożliwia to archeologia. Resztki arabskiego qasr, pałacu emira z IX w. w podziemiach i tak najstarsze nie są – jeszcze wcześniej były tu fortyfikacje fenickie. Zrąb dzisiejszej budowli stworzyli Normanowie, a jego obecny kształt gubernatorowie hiszpańscy. Był siedzibą królów, centrum administracji, miejscem spotkań poetów na cesarskim dworze, a ostatecznie siedzibą Rady Regionalnej tj. po ludzku parlamentu Sycylii.

Nie tylko mozaiki

W obserwatorium astronomicznym, które mieściło się kiedyś w Torre Pisana Giuseppe Piazzi odkrył pierwszą znaną ludzkości asteroidę nazwaną Ceres na cześć bogini urodzaju. Miała tutaj miejsce jedna z kilku znanych w dziejach defenestracji. W 1517 roku podczas powstania miejskiej biedoty przeciwko królowi przywódca Gian Luca Squarcialupo wyrzucił przez okno wysłanników króla uprzednio ich kastrując. W apartamentach królewskich Garibaldi zakwaterował generała francuskiego Thomasa Dumas, ojca słynnego pisarza, wraz z jego rzekomą krewną. W rzeczywistości była kochanką syna. 2 lipca 1943 roku z rąk Niemców na schodach pałacu generał Keyes przyjął kapitulację.

Mini-przewodnik

• Dziedziniec Maquedy

• Sala Diuka Montalto powstała ok. roku 1553 r. kiedy hiszpańscy wicekrólowie postanowili przenieść swoją rezydencję z Castello a Mare do Pałacu Królewskiego. Poprzednio mieścił się w tym miejscu skład amunicji. Tutaj odbywały się obrady parlamentu w miesiącach letnich. Ferdynand III Burbon urządził tu stajnię królewską. Obecnie używana do organizacji wystaw czasowych

• trójnawowa Kaplica Palatyńska dobudowana do pałacu przez Rogera w 1132 roku. Poza mozaikami, które są znakiem rozpoznawczym pałacu warto zadrzeć głowę i obejrzeć ornamenty sopelkowe sufitu – tzw. muqarnasy pomalowane scenami codziennymi oraz elementami zwierzęcymi i roślinnymi. Z wyposażenia: tron królewski, balkon, na którym królowie uczestniczyli we mszach i świecznik uznawany za najstarszy na Sycylii zabytek sztuki romańskiej

• od 1946 roku Sala Rady Regionalnej aka Sala Herkulesa. W 1810 r. Giuseppe Velasco ozdobił ją obrazami z serii “12 prac Herkulesa”

• Sala Wicekrolów obwieszona portretami 21 urzędników królewskich sprawujących władze na Sycylii w różnych okresach historycznych

• dawna Sala Królowej wchodziła w skład apartamentów Księcia Syrakuz. W schyłkowym okresie burbońskim ozdobiona została postaciami z greckiej mitologii, bóstwami, nimfami i bachusami wedle panujących wtedy gustów i zapewne z inspiracji niedawnymi odkryciami archeologicznymi w Pompejach i Herkulanum. Zyskała wtedy swą obecną nazwę – Sala Pompejańska

• Sala Chińska z malowidłami z 1835 roku autorstwa Giovanniego i Salvatore Porticolo przedstawiającymi częściowo prawdziwe, częściowo wymyślone przez twórców zwyczaje w Chinach. Egzotyczna tematyka była wówczas w modzie

• Sala Czterech Kolumn była komnatą audiencyjną króla, a jeszcze wcześniej za Roberta Guiscardo i Rogera I kaplicą. Ma klan kwadratu i cztery kolumny z szarego marmuru. Nakryta pięknym arabeskowym sufitem z różą wiatrów na środku. Alternatywna nazwa to Sala Wiatrów być może od faktu, że aż do XVIII w. sklepienie było otwarte by zapewnić cyrkulację powietrza

• Sala Rogera pokryta jest dla odmiany mozaikami o tematyce czysto świeckiej, ale bardzo jednocześnie symbolicznej. Rajski ogród – Genoardo – z egzotyczną roślinnością i dzikimi zwierzętami to alegoria dworu króla nawiązująca do tradycji islamskiej. Dwa lwy stojące naprzeciwko siebie jakby odbijały się od siebie w lustrze to wschodni symbol władzy królewskiej

• Sala Modlitewna m.in. z pejzażami malowniczego Erice i świątyni w Syrakuzach.

Planowanie zwiedzania

Palazzo Pretorio zwiedza się po zostawieniu w portierni po prawej za wejściem dowodu osobistego/paszportu.

Chiesa di San Francesco otwarty pon.-sob. 7-11:30 i 16-18, niedz. 7-13 i 16-20. Lo Spasimo codziennie oprócz poniedziałków 9:30-18. Wejście darmowe.

Do zwiedzania Palazzo dei Normanni trzeba zarezerwować sporo czasu i wcale nie dlatego, że jest tak dużo do zobaczenia. Są długie kolejki do kas, prześwietlenia bagażu, poza tym w Capella Palatina może jednocześnie znajdować się ograniczona liczba zwiedzających, wiec odstoimy swoje. Trzeba również wziąć pod uwagę, fakt, że pałac jest wcześnie zamykany – już o 17, a zimą wcześniej. Sala Sycylijskiego Zgromadzenia Regionalnego jest regularnie zamykana na czas obrad – koniecznie zorientujcie się nawet dzień wcześniej w kiosku-bileterii w parku przed pałacem. Lochy czy muzeum przyrządów astronomicznych trasa zwiedzania omija – czasem jedynie w ramach specjalnych eventów można je zobaczyć. Obowiązują bilety na osobne atrakcje (kaplica, apartamenty, ogrody) lub łączone. Szczegóły: https://www.federicosecondo.org/

O innych ciekawych zakątkach w Palermo poczytasz tu:

https://sycyliada.pl/category/sycylia-polnocna/palermo-i-okolice/

Bibliografia:

• Peter Zralek “Sycylia”, wyd. Rewasz
• https://www.palermoviva.it/basilica-san-francesco-dassisi/
• Rodo Santoro “The Palatine Chapel and Royal Palace”, wyd. Arnone Editore 2010
• “Royal Palace. Palatine Chapel”, ulotka wyd. Fondazione Federico II
• “Complesso monumentale Santa Maria dello Spasimo”, wyd. Comune di Palermo