szlaki górskie
Palermo i okolice,  SYCYLIA PÓŁNOCNA

Szlaki górskie w Serre della Pizzuta: wśród paproci, nietoperzy i … cannoli

Odwiedzić Piana degli Albanesi miałam chęć jeszcze w tamtym roku. Jak to zwykle bywa, doba jest przeważnie zbyt krótka zwłaszcza na Sycylii i czasu zabrakło. Ale nie ma tego złego co by na dobre nie wyszło: po dokładnie roku akurat nadarzyła się szansa. Był dokładnie jeden dzień do wypełnienia i padło na Pianę. Ze zdjęć nie powalała, za to krajobraz Serre della Pizzuta owszem. I tym trafem Anno Domini 2020 trafiłam do Piany i na jej szlaki górskie, którymi usiana jest okolica.

Piana degli Albanesi

Miasteczko nie jest jakoś szczególnie bogate pod względem zabytków. Jest za to unikatem na skalę całych Włoch ze względu na duży udział ludności pochodzenia albańskiego. Pierwsi Albańczycy osiedlili się tutaj już w 1488 roku po śmierci swego wodza Skanderbega uciekając przed Turkami. Przez stulecia unikali mieszania się z rdzenną ludnością sycylijską przez małżeństwa. Mówią przedziwną hybrydą sycylijskiego i albańskiego. Użycie włoskiego w odmianie sycylijskiej i albańskiego widoczne jest w podwójnym oznakowaniu urzędów, instytucji czy sklepów. Z balkonu urzędu miasta dumnie zwisa również albańska flaga. Mieszkańcy są katolikami obrządku bizantyjsko-włoskiego, a arcybiskup Piany jest jednocześnie zwierzchnikiem cerkwi italo-albańskiej na terenie całej Republiki Włoskiej.

flaga
Albańska flaga na urzędzie miasta.
piana degli albanesi
piana degli albanesi
piana degli albanesi

Serre della Pizzuta

Pianę dobrze jest potraktować jako bazę do eksploracji pobliskiego łańcucha górskiego – Serre della Pizzuta. Spokojnie można zawitać tutaj na co najmniej 2-3 dni i na pewno będzie co robić. Wapienny niewielkiej rozpiętości łańcuch górski zwany Serre della Pizzuta rozciąga się od Portella del Pozzillo na północy do Maja e Pelavet (Pizzo dei Cavalli, 1279 m n.p.m.) na południu. Nad okolicą góruje dostojna La Pizzuta wysokości 1333 m. n.p.m dająca nazwę całemu łańcuchowi. Dominują skały węglanowe z mezozoiku. Widoczne jest zjawisko krasu i wystawienia na niskie temperatury i wiatr. Dzięki powołaniu w 1998 roku do istnienia Riserva Orientata di Serre della Pizzuta, teren 414 hektarów jest chroniony ze względu na endemiczną florę i ginący gatunek nietoperza zamieszkującego tutejsze jaskinie.

szlaki górskie
Widok na południową część Serre della Pizzuta.
serra della pizzuta

Szlaki górskie: Szlak Rabusia do Groty Groty

Sentiero del Ladrone (oznaczenia czerwone) to najkrótsza trasa rezerwatu – za to bardzo widokowa, a jej kulminacją jest krasowa jaskinia Garrone – z racji jej mieszkańców cenna przyrodniczo. Trasa należy do siatki szlaków Włoskiego Klubu Alpinistycznego (inne administrowane i utrzymywane przez CAI znajdują się m.in. w górach Madonie na Piano Cervi i Piano Pomo i Sempria). Faktyczny początek szlaku znajduje się kilkaset metrów za miasteczkiem, z tym, że przybywając do Piana degli Albanesi samochodem lub autobusem tak czy siak mijamy centrum – opłaca się zobaczyć i zjeść małe co nieco po drodze.

Katedra św. Dymitra

Warto po drodze zahaczyć o Katedrę św. Dymitra Męczennika. Parafię erygowano bardzo wcześnie, bo w roku przybycia uciekinierów z Bałkanów. Jej pierwszą siedzibą był kościół San Giorgio Megamartire. Obecna katedra po wielu przebudowach ma cechy barokowe. Najcenniejsze są malowidła Pietro Novellego z XVII w.

katedra dymitra
Nawa główna katedry italo-albańskiej.

Extra Bar

Cannoli zawsze są najlepsze tam, gdzie je jemy – tak ten rarytas odbieramy my, turyści na co dzień nie mający do czynienia z tajnikami sztuki cukierniczej zachwycając się chrupkością francuskiego ciasta i balsamicznym smakiem ricotty. Sycylijczycy pewnie by się nie zgodzili i orzekli jednogłośnie, że najlepsze cannoli są na Placu… Vittorio Emmanuele. Tak przynajmniej twierdzi pokaźna część Palermo. I rzeczywiście od kilku lat bary w Piana degli Albanesi przodują we wszystkich konkursach na najlepsze cannolo. Laureatem ostatniego konkursu w 2019 jest Extrabar.

expressbar
Piana degli Albanesi to mekka dla miłośników rurek z ricottą.
extra bar
Cannoli na miejscu i na wynos. Moje 5 sztuk się właśnie robi.
Fontanna na głównym placu miasta nosi nazwę Fontanny Trzech Cannoli – to od trzech rur-dysz czy sycylijskich rurek z kremem?

Muzeum miejskie im. Nicolo Barbato

… poświęcone jest kulturze i tradycji lokalnej społeczności. Na dwóch piętrach jest łącznie pięć działów: etnograficzny, historyczny, poświęcony książkom, przyrodniczy i prezentujący miejscowe tradycje. Najciekawsza jest wystawa odzieży damskiej (i męskiej również) wyszywanej złotem na jedwabiu oraz kolekcja XVII- i XVIII-wiecznej biżuterii.

muzeum
Zdjęcia z muzeum autorstwa Anety Szadziewskiej z bloga Pakiecik Sycylijskich Notek.
museo

Sanktuarium Madonny Wskazującej Drogę

Granicę rezerwatu i start wspinaczki do groty wyznacza mały niepozorny kościółek, sanktuarium Madonny Odigetrii. Wraz z uchodźcami z Albanii przybył w XV w. na Sycylię wizerunek Matki Bożej, która według popularnej lokalnej legendy miała powiedzieć uciekinierom dokładnie w którym miejscu się osiedlić. Zmęczeni podróżą Albańczycy położyli święty obraz na skale, a gdy go podnieśli ruszając w dalszą drogę, okazało się, że odbił on swój ślad w kamieniu. Wzięli to za dobry omen i tak powstał tutaj pierwszy kościółek, a w dolinie pierwsze domostwa dające początek Piana dei Greci (później nazwa zmieniła się na degli Albanesi). Oryginalna zapewne ikona nie zachowała się, w ołtarzu wisi dzieło z 1612 roku autorstwa Pietro Antonio Novelli.

szlaki górskie
Chiesa della Madonna dell’Odigitria.

Grota Rabusia

Arabowie nazwali ją po prostu “gar”, co po arabsku oznacza grota. Stąd pochodzi współczesna nazwa Grotta del Garrone. W tradycji miejscowych nazywa się ją Jaskinią Rabusia (wł. Grotta del Ladrone). Jest pochodzenia tektonicznego, tak jak cały masyw Serre della Pizzuta. Dostęp do groty jest łatwy – “schody” zaczynają się później. Główne pomieszczenie groty znajduje się w dole, po przejściu przez strome, wyślizgane, porosłe mchem i przeraźliwie śliskie rumowisko skalne. Właśnie tutaj bujnie rosną dwa najrzadsze na Sycylii odmiany języcznika zwyczajnego (łac. Phyllitis scolopendrium i Phyllitis sagittata). Na dnie jaskini są dwa małe jeziorka utworzone przez wody opadowe (w suficie znajduje się otwór) jak i przesiąkanie wody przez skałę (kras). Podkowiec duży (łac. Rhinolophus ferrumequinum), gatunek dużego nietoperza wybrał sobie sklepienia jaskini na miejsce bytowania (i przy okazji stał się maskotką i logo rezerwatu).

szlaki górskie
Wejście do Grotta del Garrone.
szlaki górskie
Przedsionek.
szlaki górskie
Rumowisko.
paproć
Rzadkie paprocie.

Szlaki górskie: sentiero Saravulli

Odwiedziwszy jaskinię możemy po prostu wrócić do miasteczka tą samą drogą lub skorzystać ze szlaku niebieskiego Saravulli również wiodącego do jaskini tyle, że od wschodu. W odróżnieniu od szlaku rabusia będzie płasko i w cieniu.

szlaki górskie
W oddali widać sztuczne Lago di Piana degli Albanesi.
szlaki górskie
Panorama okolic Piany.

Casa Norina

Po paru minutach marszu docieramy do kamiennego schroniska Casa Norina, przy którym jest fajne miejsce na odpoczynek (stoły i ławki). Kontynuując wędrówkę wzdłuż via Saravulli wrażeń dostarczają otwarte przestrzenie, sady oliwne, stare kamienne domostwa i widoki na południową część łańcucha. Trasa kończy się w centrum miasta.

szlaki górskie
Casa Norina.

Informacje praktyczne

Dojście do Grotta del Garrone

Na wersję trasy przedstawionej w tym wpisie potrzeba orientacyjnie pół dnia. Wariant okrojony czyli odcinek z Piany do groty i z powrotem tą samą trasą to łącznie 6 km i około 2,5-3 godzin marszu. Koniecznie trzeba mieć dobre buty, ochronę przed słońcem i wodę. W jaskini przyda się latarka. Samochód można zostawić przy chiesa della Madonna dell’Odigitria.

Dojazd do Piana degli Albanesi

Do Piany z Palermo dojeżdża linia do Santa Cristina Gela firmy Prestia e Comande – ta sama, która obsługuje shuttle bus na lotnisko. Mają apkę z aktualnym rozkładem jazdy i możliwością kupna biletu (płatność PayPal). Przystanek autobusowy w Palermo znajduje się na nowym terminalu autobusowym przy Via Tommaso Fazello (okolice Stazione Centrale Palermo). Jest tam też kasa z miłą obsługą. Autobus zatrzymuje się w Pianie na małym placyku naprzeciwko katedry. Podróż trwa ok. 1 h.

szlaki górskie serra della pizzuta
Poglądowa mapka rezerwatu z zaznaczonymi szlakami.

Bibliografia:

Kliknij w linki, by sprawdzić inne opcje hików w Monti di Palermo: