Lubię ten suspens kiedy mysz komputerowa błądzi po monitorze to tu to tam i nie wiadomo gdzie się zatrzyma. Dłoń nagle zaczyna delikatnie drżeć, serce powoli przyspiesza, gardło irracjonalnie zaciska się, a w kąciku oka kręci się łza. W głowie, a może sercu tworzy się pomysł, inspiracja, podszept duszy. Człowiek podejmuje decyzję i zaczyna czuć się trochę jak Kolumb czy Magellan tylko trochę bardziej współczesny: studiuje zakurzone stare mapy, odmierza odległości dziwnymi przyrządami, wyznacza trasy piesze. To było jedno z klasycznych znalezisk z serii myszką po mapie zanim jeszcze moja stopa stanęła na wschodniej Sycylii. Postanowiłam więc znalezisko wykorzystać i uciec z zatłoczonej Taorminy. Wyposażona w świstek wydrukowany z internetu i dużą dozę zapału i dobrej woli postanowiłam dać nieść się nogom i poczuć smak nieznanego. Tym sposobem niczym starodawny odkrywca trafiłam do Acireale i La Timpa – kawałka wybrzeża, którego turyści dziwnym trafem nie zdołali jeszcze zadeptać.
La Timpa: zaproszenie
Urok rezerwatu La Timpa wynika z faktu, że jest tu zupełnie pusto. Acireale nie leży w kręgu zainteresowań przeciętnego turysty. Zapomniane miasteczko, chociaż ładne jest przyćmione przez pobliską Taorminę na północy, Etnę na wschodzie i wielkomiejską Katanię na południu. Daje to efekt oka cyklopu: w wymienionych miejscach masa ludzka wiruje jak oszalała; tymczasem w Acireale głucha cisza. Ludzie chyba uwierzyli w krążące legendy, że Acireale to brudne zaniedbane miasto, gdzie diabeł mówi dobranoc. A tu taki skarb przyrody się marnuje! Rezerwat do tego. I to gdzie? W granicach miasta!
Fot. 1. Południowy kraniec rezerwatu La Timpa i pierwszy zawijas ścieżki “Le Chiazzette”.
La Timpa: geologia
Trudno w to uwierzyć, ale La Timpa to odsłonięty fragment… Etny i to tej najstarszej, bo sięgającej wiekiem 200 milionów lat wstecz. Wschodnia Etna poruszyła się i utworzyła stromy klif spadający wprost do morza pokazując nam ludziom współczesnym skrawek swojego piękna – jedne z pierwszych produktów swojej aktywności. A jest co podziwiać: w Grocie Gołębi (wł. Grotta delle Palombe), fenomenie samym w sobie (przykład jaskini lawowej), utworzyły się kolumny bazaltowe, podobne do tych jakie możemy odnaleźć w Wąwozie Alcantary.
Fot. 2. Logo rezerwatu La Timpa z charakterystycznym klifem.
La Timpa: rezerwat i trasy piesze
Obszar chroniony La Timpa czyli „urwiska porosłego skarłowaciałymi krzewami” (jak udało mi się zgrabnie przetłumaczyć la timpa) leży w terenie miasta Acireale i rozciąga się wąskim pasem przez 6 km między wioską Maria Santissima delle Grazie i Santa Maria Ammalati. Mimo, że teren jest mocno zmieniony przez działalność człowieka, w 1999 roku postanowiono objąć go ochroną. Departament Ochrony Środowiska regionu Sycylia powierzył 265 hektarów Regionalnemu Departamentowi Lasów i mamy to, co mamy: niezwykle malowniczy zakątek, z gęstą soczystą roślinnością, czarnymi skałami i niebieściusieńkim morzem (logo na fot. 2. świetnie oddaje zestawienie barw, jakie możemy podziwiać).
Chronione są cztery elementy: zjawiska geologiczne i wulkanologiczne (1, 2), roślinność (3) oraz fauna (4). (1, 2) La Timpa to teren ułożonych tarasowo uskoków pomiędzy wschodnią Etną, a Morzem Jońskim utworzonym w następstwie mającego charakter ciągły nawarstwiania się napływów lawy. Utworzyły się liczne skarpy, w tym ta najwyższa mająca ponad 200 m na obszarze Timpa Falconiera spadająca gwałtownie do morza charakteryzująca się budową kolumnową. (3) Zachowały się fragmenty pierwotnej roślinności tego obszaru, mimo wyraźnej i długotrwałej obecności człowieka. Oprócz makii, możemy tu znaleźć stanowiska z drzewami liściastymi tj. dębem omszonym, wiązowcem zachodnim, pistacją, jesionem, wiązem i kasztanem oraz wiecznie zielonymi filireami szerokolistnymi, ostrokrzewami kolczastymi i pistacjami kleistymi. Na urwiskach i plażach występują tzw. halofile czyli słonoluby np. soliród (koper morski) czy żarnowiec miotlasty, a w okolicach źródła słodkiej wody Miuccio półzanurzone gatunki takie jak nurzaniec, rukiew wodna i przetacznik bobownik. (4) W zaroślach La Timpy schronienie znajdują: ssaki– lisy, łasice, jeże, zające; gady – colubery, grzechotniki cętkowane; ptaki – sokoły wędrowne, pustułki zwyczajne, myszołowy, pójdźki zwyczajne, płomykówki zwyczajne, otusy, pokrzewki aksamitne, pliszki siwe i żółte, kląskawki zwyczajne, kulczyki zwyczajne, drozdki samotne, kosy, strzyżyki, wróble śródziemnomorskie, mazurki, jaskółczaki modre, dudki, tyranki, mewy srebrzyste i siwe, kormorany, czaple siwe.
Są cztery trasy piesze, które proponuje zarząd rezerwatu La Timpa: Le Chiazzette, La Gazzena, Acquegrandi i Vecchio tracciato ferroviario. Oprócz ostatniego, są to raczej ścieżki spacerowe niż typowe szlaki. Są krótkie i łatwe do przejścia, chociaż czasem trzeba się powspinać. Świetnie nadają się na półdniowe wycieczki. Nie przekraczają 2 kilometrów i 2 godzin.
Trasy piesze: Le Chiazzette
Najpopularniejszy szlak rezerwatu La Timpa ma zaledwie 760 m długości i można go zaliczyć w zaledwie godzinę (fot. 1). Jest średnio trudny, choć w drodze powrotnej, zwłaszcza wracając Via Miuccio (szczegóły niżej), należy się spocić! Będąc na Piazza Duomow Acireale (fot. 3) należy pójść wzdłuż bocznej ściany Bazyliki Świętych Apostołów Piotra i Pawła (fot. 4) i cały czas kierować się w dół Via Romeo. Po lewej stronie miniemy kościół Matki Boskiej del Sufragio (fot. 5). Dochodzimy do tunelu kolejowego i kładką dla pieszych między SS114, a torami kolejowymi (fot. 6) przechodzimy na drugą stronę. Następnie schodzimy krętymi schodami już na teren rezerwatu La Timpa. Nazwa szlaku pochodzi od dwóch kapliczek (wł. chiazzette) znajdujących się po drodze. Ścieżka, która przez dwieście lat łączyła Acireale z rybacką wioską Santa Maria La Scala jest najmniej bolesnym sposobem pokonania 150-metrowej różnicy wysokości między płaskowyżem Acireale, a morzem. Na samym początku przy tablicy informacyjnej natrafiamy na pierwszą kapliczkę Matki Bożej, niestety oszpeconą przez graffiti (fot. 7). Szlak wyłożony kamieniami ma siedem ostrych serpentyn wzmocnionych łukowatymi konstrukcjami (fot. 8). W oczy od razu rzucają się soczystozielone “chaszcze” porastające stoki wzgórza na tle błękitnego morza. To klejnot tutejszego rezerwatu: fragmentaryczny, acz cenny przyrodniczo miks makii, lasu liściastego i roślinności słonolubnej (fot. 9). Na „placyku” po pierwszym zawijasie po lewej stronie przy murze rośnie 150-letni okaz platana. Po chwili jesteśmy przy ruinach Fortezza del Tocco (fot. 11). Oryginalnie był to bastion normandzki przeciwko piratom przebudowany w pierwszej połowie XVII wieku. Obecnie znajduje się w niej punkt informacji turystycznej. Tutaj mamy dwie opcje do wyboru. Jedną z nich jest po prostu pójść prosto i po około 20 minutach minąwszy wcześniej drugą XIX-wieczną kapliczkę Santissimo Crocifisso della Buona Nuova (fot. 12) dojść do centrum wioski Santa Maria La Scala. Ciekawszą opcją jest skręt w ścieżkę po prawej (Via Miuccio, fot. 13), która ostrymi zakrętami poprowadzi nas również do Santa Maria La Scala, tyle, że na sam koniuszek wioski (w drodze z powrotem można pójść promenadą do centrum miejscowości).
Fot. 3. Plac Katedralny w Acireale. Stąd można dojść tam, gdzie zaczyna się szlak “Chiazzette”.
Fot. 4. Bazylika Piotra i Pawła. Po prawej stronie zaczyna się Via Romeo prowadząca do La Timpa.
Fot. 5. Mijamy po drodze kościół Madonny del Sufragio.
Fot. 6. Kładka dla pieszych między drogą, a linią kolejową.
Fot. 7. Kapliczka MB.
Fot. 8. Serpentyny wzmacniane takimi łukami.
Fot. 9. Ciężko dać wiarę, ale te gęste krzaczory to to, co w La Timpie najcenniejsze.
Fot. 10. Dorodny eukaliptus.
Fot. 11. Forteca del Tocco. Na dziedzińcu znajduje się info point.
Fot. 12. Kapliczka krzyża.
Fot. 13. Via Miuccio.
La Timpa: Santa Maria La Scala
Wioska rybacka przypomina miasteczka Cinque Terre chociażby przez to, że nie ustępuje im kolorystyką elewacji budynków. Swojego czasu odpoczywała tutaj miejscowa arystokracja. Jest tu zaskakująco dużo okazałych rezydencji w typie “palazzo”.Nad wioską góruje kościół pw. Matki Boskiej Na Schodach i kolumna maryjna (fot. 14, 15) upamiętniająca patronkę osady.W porcie“Scalo Grande” można podziwiać mnóstwo kolorowych łodzi (fot. 16
Przy nabrzeżu zabezpieczonym olbrzymimi betonowymi blokami piętrzy się Pietra Sarpa – samotna skała z kolumn bazaltowych. Jest przykładem krystalizacji – wypływająca lawa bardzo wolno ochładzała się w kontakcie z wodą, następnie skurczyła się i popękała tworząc kolumny (fot. 17).
Niestety dostępna jedynie od strony morzaGrotta delle Palombe (pl. Grota Gołębi),wspomniana wcześniej jaskinia lawowa z kolumnami bazaltowymi, według wierzeń lokalnej społeczności była miejscem schadzek pasterza Aci i nimfy Galatei.
Elegancką promenadą wzdłuż Via Molino (fot. 18) dojdziemy do Miuccio/Mulino Testa dell Aqua – miejsca, gdzie niegdyś stał młyn z kołem napędzanym ze źródła słodkiej wody. Pierwsze wzmianki o wiatraku pochodzą z XVI w. (fot. 19). Koniec Santa Maria La Scala to kamienista plaża del Molino (fot. 20).
Fot. 14. Kampanila kościoła Matki Boskiej Na Schodach. Po lewej, jedna z kilku byłych rezydencji arystokratycznych.
Fot. 15. Kolumna maryjna.
Fot. 16. Port rybacki. Na drugim planie widać wioskę i klif.
Fot. 17. Pietra Sarpa (Sappa lub Salpa, od ryby występującej w tych wodach).
Fot. 18. Promenada.
Fot. 19. Tutaj znajdował się młyn z kołem napędzanym ze źródła słodkiej wody.
Fot. 20. Spiaggia del Molino.
La Timpa: wiadomości praktyczne
Dojazd do Acireale Acireale, warte wizyty samo w sobie, jest skomunikowane kolejowo i autobusowo z większością wschodniego wybrzeża Sycylii. Obsługują je dwaj przewoźnicy: Interbus/Etna Transporti (z lokacji bardziej odległych takich jak: Katania, Taormina czy Giardini-Naxos) i Zappala&Torrisi. Autobusy tej firmy docierają nawet do Santa Maria La Scala (przystanek przy kościele). Ze względu na remont ulicy dochodzącej do Piazza Duomo w Acireale (maj 2018) tymczasowo przystanek (wspólny dla obu przewoźników) przeniesiono na Piazza Indirizzo koło Villa Comunale. Pociągi regionalne kursują często i gęsto. Rozkłady i ceny do sprawdzenia na stronie włoskich kolei państwowych. Spod stacji można podjechać autobusem miejskim AST do Piazza Duomo i Indirizzo (linea 2 i 3).
Trasy piesze i dojście Szlak „kościółków” i wzdłuż starej linii kolejowej osiągalne są z centrum Acireale, więc dogodniej jest w tym przypadku przyjechać do miasta autobusem. Ścieżka wzdłuż dawnej linii kolejowej może stanowić dłuższy wariant ścieżki “Le Chiazzette”. Wejście na szlak, zupełnie nieoznakowane znajduje się w wyrwie betonowego umocnienia drogi do Riposto (zaznaczone na mapce fot. 24 jako punkt Via per Riposto 7) około 300 metrów od Chiesa Santa Maria della Neve. Acquegrandi lepiej zrobić docierając do Acireale pociągiem. Odległość między stacją, a wejściem na ścieżkę w granicach rozsądku – około 3 km. Trasa dojścia do początku ścieżki (przy kościółku Chiesa di Nostra Signora dell’Auito) na fot. 25. Wstęp na teren rezerwatu: bez opłat
Fot. 21. Mapka ścieżek Gazzena i Acquegrandi.
Fot. 22. Mapka ścieżki “Le Chiazzette”.
Fot. 23. Ścieżka Vecchio tracciato ferroviario.
Fot. 24. Dojście do ścieżki wzdłuż zdemontowanej linii kolejowej z centrum wioski Santa Maria La Scala.
Fot. 25. Trasa dojścia ze stacji kolejowej Acireale do początku ścieżki Acquegrandi koło kościółka Nostra Signora dell’Aiuto.
Jakie są wasze ulubione trasy piesze na Sycylii?
Bibliografia:
“La Timpa di Acireale. Riserva Naturale Orientata”, wyd. Fabio Orlando Ettore
“La Timpa. Un tocco di… ambiente, cultura, futuro”, wyd. Azienda Regionale Foreste Demaniali Regione Sicilia
