Sanktuaria na Sycylii: turystyka religijna
Powłócząc nogami ze zmęczenia, potykając się o kocie łby, spalona sycylijskim żarem z objawami przegrzania sunę wyboistym chodnikiem z piekła rodem gdy nagle z letargu budzi mnie dźwięk orkiestry dętej i pokrzyki sugerujące chyba bym usunęła się z drogi. Impet tłumu przygniata mnie do ściany kamienicy, a po chwili spada na mnie confetti. Panowie w krótkich spodenkach i T-shirtach z tlącymi się w ustach petami taszczą na upstrzonej falbankami platformie – najwyraźniej od dłuższego czasu – obraz Maryi. W powietrzu czuć odurzający zapach kwiatów i palących się świec. Po ciasnych uliczkach najstarszej części Katanii niesie się echem melodia religijnej pieśni. Po omacku odnajduję swoją bramę. Dziwaczny melanż sacrum i profanum dla mnie dobiega końca, ale “szoł musi iść goł! Do dziś nie wiem jaką Madonnę widziałam, skąd szła i dokąd. Za to przez chwilę byłam uczestnikiem wydarzenia, którego chociaż raz w życiu trzeba doświadczyć jeśli chce się powiedzieć: tak, wiem coś o religijności Sycylijczyków i znam kawałek ich mentalności i obyczajowości. Okazji jest w ciągu roku liturgicznego całe mnóstwo. Jeśli nie udział w jakieś religijnej fieście, warto chociaż przy okazji odwiedzin w którymś z turystycznych pereł Sycylii zajrzeć do miejsc kultu maryjnego i świętych. A sanktuaria na Sycylii – te znane ogólnowyspiarsko lub jedynie lokalnej społeczności – są na każdym kroku.
Sanktuaria na Sycylii: Madonny, Alberta w Trapani…
Sanktuarium poza szlakiem
Zaskakujący jest fakt, że chociaż uważane za najważniejszy zabytek Trapani Sanktuarium Madonny z Trapani, poza sezonem uroczystości religijnych w sierpniu raczej zionie pustkami, co ma oczywiście swoje dobre strony. Stan obecny zawdzięcza świątynia generalnej przebudowie z roku 1760, która diametralnie zmieniła wygląd pierwotnego kościoła gotyckiego z elementami normandzkimi z pierwszej połowy XIV w. Ślad po nim zachował się w postaci fasady z rozetą.
Uparta Madonna
Do Trapani w czasach, gdy sanktuarium jeszcze nie było, Madonna z marmuru przybyła około 1291 r. w rękach templariusza Guerreggio, który pragnął święty wizerunek uchronić przed muzułmanami. Niestety jego statek płynący do Pizy został uszkodzony podczas sztormu i musiał zawinąć do portu w Trapani. Na czas napraw figurę przeniesiono do kościoła Santa Maria del Parto, gdzie mieszkali lokalni karmelici. Gdy remont statku zakończył się, figurę załadowano na wóz ciągnięty przez muła, ale ten za nic nie chciał iść do portu tylko w przeciwnym kierunku. Doszedł do małego wiejskiego kościółki i wzięto to za znak, że tutaj musi pozostać Madonna. Potem na miejscu kościołka wybudowano dla Madonny sanktuarium. Uśmiechająca się do wiernych Madonna z Trapani wykonana została w XIV w. w warsztacie toskańskiego artysty Nino Pisano lub któregoś z jego uczniów. Stoi otoczona marmurami w pięknej kaplicy jej imienia. Obok na ścianie podziwiać można wystawę starych obrazków wotywnych świadczących o licznych uzdrowieniach i ochronie, jaką otaczała Maryja rybaków na morzu (podobne tabliczki tyle, że ceramiczne zdobią zewnętrzną ścianę chiesa di Santa Maria delle Grazie na Marettimo).
Obchody Madonny
Obchody święta Madonny z Trapani trwają ponad dwa tygodnie. Zaczynają się od uroczystego przywiezienia (kopi) Madonny łodzią do doku przy Via Garibaldi i przez dwa tygodnie aż do Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny tymczasowo “mieszka” w katedrze. O świcie 16 sierpnia wstawiana jest do tzw. vara, swego rodzaju zadaszonego pojazdu, którym figura jest wieziona ulicami miasta w nastrojowej procesji ze świecami.
Karmelita bosy
Z sanktuarium związana jest postać św. Alberta Sycylijskiego, karmelity, który był związany z Trapani. Albert degli Abati urodził się w Trapani albo Erice – oba miasta roszczą sobie prawo do miana miejsca narodzin świętego. Pochodził z bardzo zamożnej i zacnej rodziny florentyńskiej. Jego młodość upłynęła na sporach rodzicielskich czy młodzieńca ożenić czy poświęcić Bogu. Młody Albert skutecznie “opierał” się urokom panny, którą podstawiał mu ojciec, ale ostatecznie poszedł drogą zakonną według wizji matki. Wstąpił do karmelitów w Trapani i został wyświęcony. Przełożony wysłał go do Mesyny. A ta wtedy była oblegana przez księcia Roberta z Kalabrii i panował głód. Podczas, gdy odprawiał mszę 4 statki wyładowane żywnością w cudowny sposób przedarły się przez blokadę w porcie, a po kilku dniach 3 następne chroniąc tym samym ludność przed śmiercią głodową. Albert był wszechstronny: wskrzeszał, uzdrawiał, ratował tonących, a niewierni przechodzili na wiarę w Chrystusa za jego sprawą. Dzierżył funkcję głównego prowincjała sycylijskich karmelitów. Ostatnie lata życia spędził jako pustelnik w Mesynie.
Podążaj za Albertem
W jednej z kaplic można zobaczyć piękną srebrną rzeźbę Alberta autorstwa Vincenzo Bonaiuto z XVIII wieku będącą jednocześnie relikwiarzem skrywającym fragment jego czaszki. Obok przekształcona na małą kapliczkę modlitewną znajduje się cela Alberta, w której mieszkał. Święto patronalne odbywa się 4 sierpnia i ma formę ulicznej procesji podczas której niesiona jest wspomniana rzeźba-relikwiarz.
By odwiedzić Madonnę i Alberta
… wsiądź w autobus #28 i wysiądź przy sanktuarium (Via Conte Agostino Pepoli, 178). Rzeźbę Madonny i Alberta można oglądać codziennie w godzinach 7-12 i 16-19 (w okresie czerwiec-październik otwarte jest do 19:30). Wstęp jest bezpłatny. Madonna jest wprawdzie umiejscowiona za otwieraną kratą – za to nie jest nigdy chowana czy zasłaniana. To samo tyczy się relikwiarza św. Alberta.
Sanktuaria na Sycylii: … i Matki Boskiej Boleściwej też w Trapani
O tej Maryi nie można mówić w oddzieleniu od grup rzeźbiarskich znanych pod nazwą misteriów z Trapani. Figura Matki Chrystusa bierze udział w wielkopiątkowym trwającym ponad dobę marszu procesyjnym przez miasto. Poza uroczystościami, wystawiona jest w bocznym ołtarzu w swoim sanktuarium przy Corso Vittorio Emanuele, 135.
Reprezentacja Matki Bożej jest bardzo sugestywna – na jej twarzy rysuje się grymas bólu, smutne oczy patrzą ku niebu, a serce przebija siedem sztyletów. Tragizmu postaci dodaje czarny płaszcz i chusteczka w lewej dłoni. Madonna Addolorata przez lata towarzyszyła misteriom i Chrystusowi w szklanym grobie przymocowana do platformy w kształcie kwadratu ozdobionym tkaniną z purpury i nakrytą baldachimem. Ten wraz z platformą poddano konserwacji w 2010 i od 2011 Madonna na powrót towarzyszy Synowi w trapańskiej drodze na Kalwarię.
Sanktuaria na Sycylii: Matki Boskiej Boleściwej, “od pioruna” w Marsali…
Madonny, madonny. Wszędzie Madonny
Łatwo tu trafić – zaraz po lewej po wejściu na marsalskie stare miasto dobudowana do Porta Garibaldi (Piazza dell’Addolorata, 1) znajduje się Chiesa dell’Addolorata, a w kościele aż dwie lokalne Madonny. Obie cudami wsławione – Madonna del Fulmine – to ta która ponoć uratowała marsalan w epicentrum szalejącej burzy z piorunami rzewnie modlących się do niej o ocalenie – i Maria Santissima Addolorata, która razem z Martwym Chrystusem przemierza ulice miasta w wielkoczwartkowych uroczystościach.
Sanktuaria na Sycylii: … i Najświętszej Marii Panny “z kamieniołomu” też w Marsali
Santuario di Maria Santissima della Cava zajmuje obecnie ogromną wyrwę w ziemi (Via XIX Luglio, 120). Sprawili ją mieszkańcom w 1943 roku alianci bombardując stare miasto w ramach Operacji Husky. W proch obróciła się bazylika – pokaźnych rozmiarów “przechowalnia” alabastrowej postaci Maryi z Dzieciątkiem mierzącej zaledwie kilkanaście centymetrów.
O pewnym mnichu, który poświęcił swoją reputację by Madonnę della Cava odnaleźć i potem zapewnić jej godne lokum, a także o wspomnianym sanctuario Maria SS. Addolorata przeczytasz pod linkiem:
Sanktuaria na Sycylii: św. Rozalii na Monte Pellegrino w Palermo
Wbrew obiegowej opinii sanktuarium najważniejszej świętej patronki Palermo to nie katedra, gdzie w kaplicy po prawej stronie ołtarza głównego za kratą z brązu w srebrnej urnie przechowuje się kości Rozalii, a mała grota w pionowej ścianie Monte Pellegrino.
Historię bogatej arystokratki z Palermo, która wyrzekła się dostatniego życia na rzecz ascezy i umartwiania, a raczej opowieść ludową w roku kanonizacji Rozalii (1630) opowiedział ks. Fryderyk Szemberk:
„Lecz po pewnym czasie stamtąd z woli Pańskiej wyszedłszy, zaprowadzona została, tak jak poprzednio, przez Aniołów dziesięć mil naszych od miejsca pierwszego daleko na bardzo przykrą a wysoką skałę Erkta przez Greków, a Monte Pellegrino przez Łacinników nazwaną, na której i piękna z ziołami równina, i grota przestronna, lecz ciemna i wilgotna, a ze wszech miar do mieszkania samym bestiom niesposobna była. Gdzie – jako na miejscu z osobliwej Opatrzności Pańskiej sobie przeznaczonym, wysoko nad ziemią, a wyżej sercem i myślą mieszkając z Chrystusem na pustyni żywot niebieski w strasznym odosobnieniu pustelnica wiodła: na modlitwach, rozmyślaniu o Bogu, postach, niespaniu i rozmaitym samej siebie (przykładem Pawła Apostoła) umartwieniu – wojnę z ciałem swym i z szatanem mężnie a szczęśliwie prowadząc aż do samej śmierci.”
Więcej o życiu Rozalii Sinibaldi, o sanktuarium i kulcie, o możliwościach spędzenia czasu na Monte Pellegrino:
Sanktuaria na Sycylii: Maryi “od potrójnego dźwięku dzwonka” w Valdichiesa na Salinie
Sanktuarium z wulkanem w tle
Valdichiesa to przysiółek Leni, małego miasteczka w interiorze Isola di Salina. Nazwa Valdichiesa wywodzi się od val i chiesa czyli doliny między dwoma stożkami wulkanicznymi i kościoła, który tu stanął krótko po wydarzeniach z 1622 roku. Na skutek coraz liczniej przybywających wiernych pierwotny przybytek został w XIX w. mocno przerobiony. Architektura i wnętrze jakoś specjalnie nie powalają, za to okoliczności przyrody, cisza i spokój sprzyjają kontemplacji i modlitwie.
Potrójna Madonna
22 lipca w 1622 roku Alfonso Marcorella i jego syn poszli na wycinkę lasu pod pola uprawne. Podczas odpoczynku Alfonso miał wizję, w której ukazał mu się Matka Boska w niebieskiej sukni, czerwonym płaszczu trzymająca mały dzwonek w prawej ręce. Wystraszony Alfonso uciekł i opowiedział reszcie, co mu się przytrafiło. Wszyscy wrócili na miejsce i usłyszawszy trzykrotnie cichutki dźwięk dzwonka zaczęli kopać. Odsłoniły się ruiny starożytnej budowli lub pustelni, a w nich zakopany obraz. Był oprawiony w drewnianą ramkę i przedstawiał panią z wizji Alfonso. I tak około 1630 roku powstała w tej lokalizacji pierwsza świątynia. W głównym ołtarzu zawisła jedynie kopia znalezionego obrazu Madonny od Potrójnego Dźwięku Dzwonka (wł. Madonna del Terzito, od hiszpańskiego tersillo) – oryginał miał Alfonso podobno pociąć na kawałki i rozdać salińskim drwalom. Powstała też rzeźbiarska wersja Panny z Dzwonkiem. Z czasem miejsce nabrało znaczenia. Wielu wiernych doznało ukojenia i ulgi za sprawą Madonny i tak kościół stał się miejscem pielgrzymowania Sycylijczyków i Kalabryjczyków. W XIX. w. przebudowano sanktuarium idąc za potrzebą coraz tłumniej przybywających pielgrzymów.
Sława salińskiej Pani niesie się w świat
Salińczycy celebrują swoją Madonnę dokładnie w dzienną rocznicę wydarzeń z 1622 – 23 lipca. Jest procesja, koncerty i fajerwerki. Ale jej kult zatacza znacznie szerszy krąg.
Pod koniec XIX w. na skutek wzmożenia się działalności sejsmicznej i wulkanicznej Wysp Eolskich i niszczycielskiego żniwa, jakie zebrała filoksera winiec – mszyca niszcząca winne latorośle, prawie cała populacja Saliny wyemigrowała do Australii. Gdy tęsknota za domem okrzepła, a może by ją złagodzić, Salinari (jak zwie się mieszkańców wyspy) zapragnęli wybudować dla swej społeczności kościół, a z czasem sprowadzić z Sycylii figurę swojej Opiekunki. Tak też zrobili. I tak po dziś dzień w kościele Matki Boskiej Królowej Pokoju w Gladesville (przedmieścia Sydney) stoi rzeźba Maryi z odległej wysepki u wybrzeży Sycylii, a w każdą drugą niedzielę miesiąca celebrowana jest msza po włosku.
By odwiedzić Madonnę
… wespnij się na Monte Fossa delle Felci (podejścia są z osad Santa Marina di Salina i Malfy) i zejdź szlakiem do Valdichiesa. Jeszcze lepiej skorzystać z dosyć często kursujących busików C.I.T.I.S. – linia Lingua-Rinella okrążająca wyspę ma swój przystanek przy sanktuarium (Via del Terzito, 5, Valdichiesa).
Sanktuaria na Sycylii: Madonny przy Twierdzy w Taorminie
Madonna z widokiem na morze
Jedno z najpiękniej położonych sanktuariów maryjnych na wyspie, Santuario della Madonna della Rocca w Taorminie wymaga od pielgrzyma nieco zaangażowania i wysiłku – jest położone na wysokości 389 m. n.p.m u podnóża Zamku Saraceńskiego. Jest przykładem chiesa rupestre, sięgającego czasów Bizancjum typu kościoła wiejskiego najczęściej wykorzystującego naturalną grotę czy rozpadlinę skalną.
Fakty
Prosta bryła kościółka pochodzi z 1640 roku i zawdzięczamy ją opatowi Francesco Raineri – postaci ważnej dla Taorminy i Sycylii cieszącej się uznaniem przełożonych i wiernych dostojnika kościelnego. Ponieważ pochodził z Taorminy i darzył ją szczególną sympatią przy współpracy z biskupem Mesyny postanowił tchnąc ducha w to zaniedbane od setek lat miejsce kultu. Wykorzystując naturalny sufit z skały obudował ściany groty i postawił fasadę. Po swojej śmierci w 1647 roku sam w niej spoczął.
Historia tego miejsca sięga dużo głębiej w przeszłość. Wspomina je w XII w. słynny geograf arabski Idrisi ale i tak na tym się nie kończy. Czczono tutaj najpewniej jakąś bizantyjską ikonę Maryji i Dzieciątka Jezus, zniszczoną lub skradzioną podczas ruchu ikonoklastów. Dzisiaj ledwo widoczny malunek na skale oprawiony w marmurową ramkę ma zastępować ikonę.
I mity
Z sanktuarium związana jest naturalnie legenda o objawieniu. Mały pastuszek z wioski Mola pasł owce. Nagłe zerwała się burza i schronił się ze stadem w naturalnej grocie. Gdy na zewnątrz natura szalała zobaczył postać kobiety trzymającej na ramieniu dziecko o jasnych włosach, które serdecznie się do niego uśmiechało. Oślepiony światłem bijącym od postaci, chłopiec uciekł w popłochu zostawiając stado w grocie. Pobiegł do domu i opowiedział o zajściu rodzicom. Ci nie uwierzyli oskarżając dziecko o kłamstwo i zmyślanie. Chłopiec uparł się jednak i nalegał by pokazać dorosłym grotę. Na miejscu okazało się, że w skalnej rozpadlinie wisi ikona Matki Bożej i Jezusa, a blask, który bił od “zjawy” mógł być po prostu światłem błyskawic odbijającym się od ikony namalowanej na desce farbą olejną.
Nieś Madonnę
Tak czy inaczej, z czasem miejsce stało się popularne i do dzisiaj lokalnie czci się Madonnę z Twierdzy (wł. Madonna della Rocca). Kulminacja ma miejsce w trzecią niedzielę września kiedy przez miasto rusza procesja. Przez 7 poprzedzających dni jest nowenna – w kościółku w skale odmawiany jest różaniec i odprawiana msza.
By odwiedzić Madonnę
… opłaci się połączyć spacer schodami (Via Circonvallazione, SP10, 37°51’10.6″N 15°17’10.7″E ) do kościółka z wizytą na zamku lub nawet dalej do pobliskiej Castelmoli. Przy kościółku przystanek końcowy mają pomarańczowe busy komunikacji miejskiej (linia zielona).
Sanktuaria na Sycylii: Płaczącej Madonny w Syrakuzach
Betonowy moloch w kształcie stożka widoczny z każdego punktu w Syrakuzach zbudowany został w latach 60-tych na pamiątkę wydarzeń jakie miały miejsca w ciągu trzech dni na przełomie sierpnia i września 1953 roku w domu państwa Innauso przy via degli Orti 11.
Antonina Giusto – świeżo upieczona małżonka w stanie błogosławionym cierpiała na zatrucie ciążowe i po kolejnym ataku rzucawki siadła na łóżku. Na gipsowym odlewie płaskorzeźby Niepokalanego Serca Maryi wiszącym nad wezgłowiem z oczu Maryi płynęły łzy. Zaalarmowała siostrę i ciotkę przebywające w domu oraz sąsiadów. Rzeźbę wyjęto z ramki, zdemontowano aureolę i poddano oględzinom – nic nie wykazywało, by zjawisko w racjonalny sposób można by uzasadnić. Gdy płyn osuszano chusteczką, pojawiał się nowy. Wieść o cudzie rozniosła się po okolicy lotem błyskawicy – do powrotu męża Antoniny przed domem zgromadził się tłum gapiów. Zadzwoniono po policję by zapobiec zamieszkom. Następnego dnia płaskorzeźba zawisła nad drzwiami domu Antoniny i Angelo pod nr 11 przy Via degli Orti, ale ze względów bezpieczeństwa przeniesiono ją do domu jednego z sąsiadów. 1 września na polecenie kurii diecezjalnej miejscowy proboszcz pobrał próbkę łez i przekazał wizerunek powołanej komisji medyczno-naukowej. Ciecz poddana została najrozmaitszym badaniom i eksperymentom, które wykazały, że ma ona skład i właściwości ludzkich łez. Był to też ostatni dzień tzw. lacrymacji – potem Madonna już nigdy więcej nie płakała. 25 września Trybunał Kościelny rozpoczął pracę nad zjawiskiem i wykazał jego autentyczność wspierając się wynikami komisji i zeznaniami ponad 200 świadków.
Już w 1957 ogłoszono międzynarodowy konkurs na projekt świątyni. Wygrała para architektów z Francji i w 1966 roku rozpoczęła się budowa.
By odwiedzić Madonnę
… dla bezpieczeństwa wstrzelić się trzeba w mszę świętą, chociaż gwarancji nie ma. Jest wtedy większa szansa, że płaskorzeźba będzie odsłonięta. Budynek sanktuarium jest otwarty prawie non-stop od 7 do 20.
Znacie jeszcze inne sanktuaria na Sycylii? Tak? Podzielcie się.
Źródła:
- http://www.madonnaditrapani.it/it/63/la-madonna-di-trapani
- http://www.swzygmunt.knc.pl/SAINTs/HTMs/0807stALBERTTRAPANIpreacher01.htm
- http://www.santuariomariassaddolorata.it/cenni_storici_eng.html
- http://www.viaggispirituali.it/2012/07/santuario-santissima-addolorata-trapani/
- https://www.eventitrapani.it/tesoro-della-madonna-della-cava/#page/2
- http://www.santuariosantarosalia.it/
- http://biblia-swieci.pl/rozalia.html
- http://www.archiviostoricoeoliano.it/wiki/la-devozione-alla-madonna-del-terzito
- http://www.turismoeolie.com/salina/festa-della-madonna-del-terzito-salina/
- https://www.comune.taormina.me.it/la-citt/feste-religiose/festa-madonna-della-rocca.aspx
- http://www.bp.ecclesia.org.pl/syrakuzy.html
